Zielony pierścień wokół Poznania był tematem połączonego posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Zielonych Pierścieni Polskich Miast oraz Parlamentarnego Zespołu ds. Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej w dniu 20 lutego 2025 r. Powstał on, aby:
• z jednej strony pełnił funkcję „zielonych płuc” metropolii poprzez funkcjonalne powiązanie z miastem poprzez klinowo-pierścieniowy system zieleni i system korytarzy ekologicznych,
• a z drugiej chronił tereny wokół miasta przed chaotyczną zabudową oraz utratą obszarów o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych i cennych terenów rolniczych poprzez wyznaczenie granicy urbanizacji.
W województwie wielkopolskim zielony pierścień zyskał umocowanie prawne poprzez umiejscowienie go w Planie zagospodarowania przestrzennego miejskiego obszaru funkcjonalnego Poznania będącego częścią Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego. To jedyny przypadek w Polsce.
Niestety nawet to nie zabezpiecza terenów otwartych. Jak powiedziała Jowita Maćkowiak, Dyrektor Wielkopolskiego Biura Planowania Przestrzennego podczas swojej prezentacji na posiedzeniu – plan województwa w tym zakresie ma jedynie charakter rekomendacji dla gmin i to one ostatecznie decydują, co wpisać do planów miejscowych. Tymczasem niektóre procesy np. gospodarka wodna w kontekście terenów zalewowych i wodochronnych widoczne są dopiero w skali regionu i to on powinien mieć zwiększone kompetencje. Zidentyfikowano również pozostałe wyzwania:
• Presja urbanizacyjna
• Konflikty interesów
• Brak spójnej polityki przestrzennej
• Brak skutecznych regulacji prawnych
W trakcie spotkania padły więc propozycje działań, w tym doraźnych, koniecznych do tego, żeby zabezpieczyć tereny zielonych pierścieni przed chaosem przestrzennym oraz realnie chronić przyrodę. Oto niektóre z nich:
• Zgodnie z nowelizacją ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2023 r., realne wykonanie bilansu demograficznego i weryfikacja miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego – obecnie są wielokrotnie przeszacowane. Istniejące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego przewidują zabudowę na 60 mln osób, a studia zagospodarowania przestrzennego na 360 mln osób (za prof. Przemysław Śleszyński KPZK PAN).
• Planowanie z pespektywą rozwojową na przyszłość, z podejściem – co nam naprawdę jest potrzebne i weryfikacja przeskalowanych inwestycji;
• Weryfikacja specustaw – drogowej i mieszkaniowej – czy i gdzie są one rzeczywiście niezbędne. Przywrócenie konieczności przeprowadzania oceny skutków inwestycji dla środowiska podczas budowy dróg i domów.
• Przywrócenie zakazu zabudowy w otulinach parków narodowych i innych formach ochrony przyrody,
• Wprowadzenie zachęt finansowych dla samorządów – np. subwencji ekologicznych dla obszarów chronionego krajobrazu oraz mechanizmów finansowych pozwalających na wypłatę odszkodowań,
• Poprawa współpracy pomiędzy samorządami w aglomeracjach,
• Promocja zielonych pierścieni jako narzędzi obniżających koszty samorządów, pozwalających na adaptację do zmian klimatu, dbających o bezpieczeństwo wodne i żywnościowe, zapewniających nie tylko rekreację i wypoczynek, ale również poprawę więzi społecznych i funkcjonowanie biosfery.
